Heb jij er al van gehoord?
De afgelopen tijd verdiep ik me in de polyvagaaltheorie, die ineens overal op lijkt te duiken.
Deze theorie gaat over hoe het autonome zenuwstelsel omgaat met signalen van veiligheid en gevaar.
Je autonome zenuwstelsel (AZS) is voortdurend in je lichaam, tussen jou en de ander en in de omgeving aan het scannen of het veilig is. Omdat je AZS autonoom opereert, is er geen tussenkomst van je hersenen hoe je op die signalen reageert.
Je kunt dus niet kiezen of je in een gespannen situatie jezelf verdedigt (sympathisch/ vechten) of dat je volledig stil valt en niets meer kunt doen (dorsaal/ bezwijken).
Als je op straat wordt lastig gevallen kun je jezelf gaan verdedigen of wegrennen. Maar het kan ook zijn dat je aan de grond genageld komt te staan. Je lijf maakt in een nanoseconde de beslissing wat de beste reactie is op dat moment. Ook al denk jij er later anders over.
De hele dag door fluctueert jouw AZS tussen verschillende staten. Dat is normaal. Hoe flexibeler jouw AZS kan bewegen, hoe flexibeler je om kunt gaan met stress en dit ook weer van je af kunt laten glijden.
Het liefst voelen we ons ontspannen. Maar er zijn ook periodes waardoor we vaker in sympathische of dorsale staat zijn. Je voelt je dan onrustig, boos of snel geïrriteerd (sympathisch). Of je voelt je futloos en uitgeblust (dorsaal).
Bij sommige mensen is hun AZS ontregeld, omdat ze een traumatische gebeurtenis hebben meegemaakt of als kind al in aanraking zijn gekomen met trauma. Dan kun je door een trigger (vaak is het onbekend wat de trigger is) in een sympathische of dorsale staat terugvallen en vaker nog tussen die 2 staten gaan ‘flipperen’. Je kunt je dan behoorlijk ontredderd voelen.
Het mooie van de polyvagaaltheorie is dat je de verschillende staten bij jezelf en bij anderen gaat herkennen. En ook zijn er manieren om je staat te beïnvloeden, waardoor je uit een bepaalde staat kunt komen. En dat is het goede nieuws!
Hoewel je AZS autonoom reageert, is het wel degelijk mogelijk om nieuwe neurale paden aan te leggen. Je kunt jezelf leren te ‘reguleren’. Als kind leerde je dat van je ouders via co-regulatie: omgaan met je emoties. De meeste mensen hebben ook als volwassene regelmatig co-regulatie nodig. Het is volstrekt normaal om steun of troost te zoeken bij een ander als je het moeilijk hebt. Soms reguleer je jezelf via een ander, soms kun je het zelf.
Reguleren kun je leren!
Dat doe je door 5 stappen te doorlopen:
STOP: Hoe gaat het nu met me?
In welke staat ben ik? En is deze reactie NU nodig?
Wat vertelt mijn AZS mij? Waartegen beschermt het mij?
Wat kan ik doen om ontspannen te worden? (regulatie)
Kan ik die ontspannen staat meer verankeren in mezelf?
In massagetherapie maak ik gebruik van de polyvagaaltheorie. Door aan te sluiten op de staat waarin jij je bevindt, voel je je gezien. Dat is al een vorm van co-regulatie.
Jij leert de signalen van jouw systeem te voelen en herkennen door af te stemmen op fysieke sensaties en emoties (stap 1).
Tijdens massagetherapie kunnen we in gaan op waar jouw staat door opgeroepen is. Wat was de trigger en waar kunnen we het naar herleiden? (2)
Het is belangrijk om te erkennen dat je boos/ verdrietig/ bang of onzeker bent. Je AZS geeft signalen af en die leer je te beschouwen. Wat is de onderliggende boodschap? (3)
We werken ook aan regulatie. Soms is het nodig om de beweging van je lichaam af te maken. Als je ooit niet kon vechten of vluchten, nodig ik je uit om te trappelen met je voeten, te knijpen in mijn handen, om te duwen of te slaan. Je energie de ruimte te geven. Je voelt je dan vaak al beter.
We onderzoeken samen waar het trauma is ontstaan en geven ruimte aan jouw kind-deel, je boze of verdrietige deel. Dan kan je autonome bewustzijn weer meer ruimte innemen. (4)
En tot slot gaan we steeds weer op zoek naar jouw ontspannen staat om die te verankeren. Door te pendelen tussen ‘doorvoelen’ en ontspannen in veiligheid kun je de flexibiliteit van je AZS trainen. Je kunt er met meer gemak mee omgaan als het eens tegenzit.
En je wordt over het algemeen meer ‘jezelf’ (ventraal/ ontspannen) (5).
Huiswerk en zelfonderzoek is ook belangrijk. Je leert jezelf te observeren in verschillende staten en gaat bijvoorbeeld op zoek naar ‘sprankels’. Die kun je inzetten om jezelf te kalmeren.
Deze tekst is een wel heel beknopte samenvatting van de polyvagaaltheorie. Ik ben me ervan bewust dat het láng niet de lading dekt. Maar zie het als een introductie op het onderwerp en hoe ik het toepas binnen de behandelingen.
Storm maakt dat bomen steviger wortelen